विश्व वातावरण दिवसका अवसरमा सम्माननीय उपराष्ट्रपति श्री रामसहाय प्रसाद यादवज्यूको सन्देश 

एकाउन्न वर्षअघिदेखि संयुक्त राष्ट्र संघको आह्वानमा हरेक वर्षको जुन ५ लाई विश्व वातावरण दिवसका रुपमा मनाउँदै आएकोमा आज (जेठ २२ गते तद्नुसार ५ जुन २०२३) ‘प्लास्टिक प्रदूषणविरुद्ध लागौं’ (Beat Plastic Pollution) भन्ने नाराका साथ नेपालमा पनि यो दिवस मनाउन लागेकोमा खुसी व्यक्त गर्दछु । यो अवसरमा स्वदेश तथा विदेशमा रहनु भएका सम्पूर्ण नेपाली दिदीबहिनी तथा दाजुभाइहरुमा हार्दिक शुभकामना समेत व्यक्त गर्दछु । 

विश्वभर हरेक वर्ष उत्पादन हुने प्लास्टिकमध्ये आधा भन्दा बढी एक पटक मात्र प्रयोग हुने गरेको छ । यसले वातावरण प्रदूषित मात्र गरेको छैन, यसको व्यवस्थापन अत्यन्तै जटिल हुनुको साथै चुनौतिपूर्ण समेत बन्दै गएको छ । यसले प्रकृतिको स्वाभाविक सन्तुलनमाथि नकारात्मक दबाव बढाउँदै लगेको तितो यथार्थ बनेको छ । अतः प्लास्टिक प्रदूषणले सिंगो पृथ्वीलाई पार्ने प्रभावलाई न्यूनिकरण गर्न हामी सबैको हातेमालो अति आवश्यक भइसकेको छ । 

बढ्दो बसाई–सराई, महत्वपूर्ण जैविक विविधताका क्षेत्र वरपर बढ्दो शहरीकरण, जनताको पूर्वाधार विकासप्रतिको तीव्र चाहना र आवश्यकता, जल तथा वायु प्रदूषण, जलवायु परिवर्तनको कारणले हुने गरेको अतिवृष्टि, खण्डवृष्टि, अनावृष्टि आदि संरक्षण र दिगो विकासका लागि चुनौतीहरुलाई चिर्न सबै सरोकारवाला पक्ष सचेत र सावधान हुँदै दत्तचित्त भई अघि बढ्नु पर्दछ । यस अर्थमा वातावरण संरक्षण र दिगो विकासको चुनौतीहरुलाई अवसरको रुपमा परिणत गर्नका लागि सरोकारवाला बीचको सहकार्य, समन्वय र सहभागिताको आवश्यकता निर्विकल्प छ । यस सन्दर्भमा विश्व वातावरण दिवसको सान्दर्भिकता हरेक वर्ष बढ्दै गएको स्मरण गराउन चाहन्छु । 

नेपालको अन्तरिम संविधान ०६३ को धारा ८३ बमोजिम संविधानसभाले फोहोर मैला व्यवस्थापन ऐन ०६८ पारित गरेको र ०७२ को संविधानको धारा ३० मा प्रत्येक नागरिकलाई स्वच्छ वातावरणको मौलिक हकको प्रत्याभूत गर्दै पीडित पक्षलाई वातावरणीय प्रदूषण वा ह्रास वा कानुनबमोजिम क्षतिपूति पाउने व्यवस्था गरेको सर्वविदितै छ । पछिल्लो समय नेपालको वातावरण प्रदूषणले मानव स्वास्थ्य मात्रै होइन आर्थिक, सांस्कृतिक र सामाजिक रुपमा पनि गम्भीर प्रभाव परेको छ । त्यसैले पृथ्वी र प्रकृति सबैको साझा हो भन्ने मूल मर्म बुझेर वातावरण प्रदूषण न्यूनिकरण गर्न सबै सरोकारवाला सचेत हुँदै सक्रिय सहभागिता अपरिहार्य छ । भावी पिढीलाई प्रकृतिसंग माया र प्रेम गर्न सिकाउदै वातावरण प्रदूषणले सिंगो मानव जातिमाथि पार्ने प्रभावको न्यूनिकरण गर्न सबै पक्ष सचेत भई अग्रसर हुनु पर्दछ ।  

अन्त्यमा, मानव क्रियाकलापले वन, जैविक विविधता संकटमा पर्दै विभिन्न खालका प्राकृतिक प्रकोपहरुको सामना गरिरहनु परेको सन्दर्भमा स्वच्छ र स्वस्थ जीवन निर्वाहका लागि प्रकृति र प्राकृतिक वातावरणलाई दिगो संरक्षणमा एकजूट भई लाग्न सबैलाई विश्व वातावरण दिवसमा हार्दिक अपील गर्दछु । सम्पूर्ण नेपाली दिदीबहिनी तथा दाजुभाइलाई व्यक्तिगत र सामूहिक रुपमा प्रकृति र प्राकृतिक वातारणको संरक्षणमा सक्रियताका साथ लागेमा मात्र विश्व वातावरण दिवसको सार्थकता, सान्दर्भिकता र महत्वले मूर्तरुप लिन सक्छ । विश्व वातावरण दिवस–२०८० को अवसरमा फेरी पनि सबैमा हार्दिक शुभकामना व्यक्त गर्दछु ।

धन्यवाद ।

२१ जेष्ठ २०८० आइतबार ।